Tekst źródłowy strony Chemia/Pierwiastki grupy 16 - tlenowce

[[Plik:Chalkogene.jpg|thumb|500px|Próbki tlenowców]]
{|class="wikitable"  style="text-align:center"
|+ '''Właściwości fizyczne tlenowców'''
! Tlenowiec
! Masa<br />atomowa [u]
! Temperatura<br />topnienia [K]
! Temperatura<br />wrzenia [K]
! stan skupienia
! Elektroujemność<br />(wg. Paulinga)
! Konfiguracja elektronowa
(podkreślono elektrony walencyjne)
!Potencjał jonizacji
|-
| [[wikipl:Tlen|Tlen]]
| 16
| 54
| 90
| gaz
| 3,5
| [He] <u>2s<sup>2</sup>2p<sup>4</sup></u>
|13,61
|-
| [[wikipl:Siarka|Siarka]]
| 32
| 388
| 718
| ciało stałe
| 2,5
| [Ne]<u>3s<sup>2</sup>3p<sup>4</sup></u>
|10,36
|-
| [[wikipl:Selen|Selen]]
| 79
| 494
| 958
| ciało stałe
| 2,4
| [Ar]<u>4s<sup>2</sup></u>3d<sup>10</sup><u>4p<sup>4</sup></u>
|9,75
|-
| [[wikipl:Tellur|Tellur]]
| 128
| 723
| 1261
| ciało stałe
| 2,1
| [Kr]4d<sup>10</sup><u>5s<sup>2</sup>5p<sup>4</sup></u>
|9,01
|-
| [[wikipl:Polon|Polon]]
| 209
| 527
| 1235
| ciało stałe
| 2,0
| [Xe]4f<sup>14</sup>5d<sup>10</sup><u>6s<sup>2</sup>6p<sup>4</sup></u>
|8,46
|}
Powyższa tabela pochodzi z [[Wikipedia:Tlenowce|polskiej wikipedii]] 


Tlen różni się od pozostałych pierwiastków znacznie wyższą elektroujemnością. Dzieki temu w większości związków przyjmuje ujemne stopnie utlenienia (-2 w tlenkach lub -1 w ponadtlenkach). Pozostałe tlenowce przyjmują oprócz stopnia utlenienia -2, również dodatnie stopnie utlenienia, +4 i +6.
== Właściwości fizyczne==
*Pierwsze 4 pierwiastki VI grupy są niemetalami, promieniotwórczy polon jest metalem.
*Tlen w warunkach normalnych występuje w postaci gazowej, pozostałe pierwiastki są ciałami stałymi. Siarka występuje w przyrodzie zarówno w stanie wolnym, jak i w postaci minerałów. Selen i tellur są mało rozpowszechnione, występują w siarczkowych rudach srebra i złota. Polon występuje w minerałach uranu i toru jako produkt przemian promieniotwórczych.
*Tlen występuje w dwóch odmianach alotropowych, w postaci trwałego ditlenu (O<sub>2</sub>) oraz nietrwałego ozonu (O<sub>3</sub>). Ozon powstaje w stratosferze  pod wpływem promieniowania nadfioletowego (3O<sub>2</sub> → 2O<sub>3</sub>). Ozon pełni rolę filtra pochłaniającego promieniowanie UVB (zakres 280-320 nm), które jest szkodliwe dla organizmów żywych.
*Siarka występuje w kilku odmianach alotropowych. W warunkach normalnych siarka istnieje w postaci krystalicznej, zwanej odmianą rombową lub siarką a. Ogrzewana pod ciśnieniem 0,1 MPa przechodzi w siarkę jednoskośną (siarkę β). Dalsze ogrzewanie prowadzi do stopienia siarki. Powolne chłodzenie powoduje powrót do siarki rombowej, a gwałtowne &mdash; do powstania tzw. siarki plastycznej, która jest przechłodzoną cieczą.


Siarka rombowa  (A) i jednoskośna (B)

== Reaktywność tlenowców==
*Tlen w warunkach normalnych reaguje z nielicznymi pierwiastkami, (fosforem i metalami I grupy), a w podwyższonej temperaturze z większością metali i niemetali (z wyjątkiem fluoru i platyny).
*W reakcjach tlenu z pozostałymi pierwiastkami VI grupy powstają odpowiednie ditlenki (SO<sub>2</sub>, SeO<sub>2</sub>, TeO<sub>2</sub>), które można utlenić w obecności katalizatorów do tritlenków:
:EO<sub>2</sub> + O<sub>2</sub> → EO<sub>3</sub> (E oznacza siarkę, selen lub tellur) 
*Tlenki pierwiastków VI grupy mają charakter kwasowy. W reakcji z wodą tworzą kwasy typu H<sub>2</sub>EO<sub>3</sub> i H<sub>2</sub>EO<sub>4</sub>:
:SO<sub>2</sub> + H<sub>2</sub>O → H<sub>2</sub>SO<sub>3</sub>
:SO<sub>3</sub> + H<sub>2</sub>O → H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>
*Moc obu typów kwasów tlenowych maleje w miarę przechodzenia w dół grupy. Kwasy H<sub>2</sub>EO<sub>4</sub> są mocniejsze od kwasów H<sub>2</sub>EO<sub>3</sub>.
*Największe znaczenie ma kwas siarkowy. Jest to trwały kwas o właściwościach higroskopijnych (zdolność do wiązania wody). Wiązanie wody przez kwas siarkowy jest procesem silnie egzotermicznym, co powoduje znaczne ogrzewanie się roztworu podczas rozcieńczania.

==Kwasy tlenowe siarki==
*H2SO4 &mdash;       kwas siarkowy (VI)
*H2SO3  &mdash;      kwas siarkowy (IV)
*H2SO2  &mdash;      kwas siarkowy (II)
*H2S2O8 &mdash;      kwas nadtlenodisiarkowy (VI)
*H2SO5  &mdash;      kwas nadtlenomonosiarkowy (VI)
*H2S2O3  &mdash;     kwas tio(-II) siarkowy (VI)
Spośród wszystkich oksokwasów siarki tylko kwas siarkowy (VI) można otrzymać w stanie   czystym, pozostałe kwasy istnieją wyłącznie w roztworach. 
== Wodorki==
*Wodorki pierwiastków VI grupy otrzymuje się w wyniku bezpośredniej reakcji z wodorem lub działania kwasów na siarczki, selenki i tellurki metali:
:E + H<sub>2</sub> → H<sub>2</sub>E
:M<sub>2</sub>E + 2H<sup>+</sup> → H<sub>2</sub>E + 2M<sup>+</sup>
*H<sub>2</sub>S, H<sub>2</sub>Se, H<sub>2</sub>Te są silnie trującymi gazami o przykrym zapachu (H<sub>2</sub>S jest bardziej toksyczny niż HCN).
*Trwałość termiczna wodorków maleje w miarę przechodzenia w dół grupy, wzrasta natomiast  charakter kwasowy. Wszystkie wodorki dysocjują w wodzie dwustopniowo:
:H<sub>2</sub>E + H<sub>2</sub>O → EH¯ + H<sub>3</sub>O<sup>+</sup>
:EH¯ + H<sub>2</sub>O → E<sup>2-</sup> + H<sub>3</sub>O<sup>+</sup>
*Oprócz wodorków typu H<sub>2</sub>E pierwiastki VI grupy tworzą połączenia nadtlenkowe 
(H-O-O-H, M-O-O-M) oraz polisiarczkowe (H-S-S-H, Fe-S-S-Fe)

==Związki tlenowców z fluorowcami==
*Siarka, selen i tellur łatwo reagują z fluorem tworząc odpowiednie heksafluorki EF<sub>6</sub>. Siarka tworzy ponadto SF<sub>4</sub> oraz S<sub>2</sub>F<sub>10</sub>. 
*SF<sub>4</sub> jest niezwykle reaktywnym gazem, w wodzie ulega natychmiastowej hydrolizie
:SF<sub>4</sub> + 2H<sub>2</sub>O → SO<sub>2</sub> + 4HF
:z wydzieleniem fluorowodoru, dzięki czemu jest wykorzystywany jako  środek fluorujący. 

<!-- [[category:Chemia ogólna]] -->